BU hafta köşemde siz değerli okurlarıma her zamankinden çok farklı olmamakla birlikte ama dönemler boyunca yüklenen anlamları biraz ilginç olan nesnelerden, aynalardan bahsetmek istiyorum.

Bu konuyu seçmekteki sebebim hem ilgimi çekmesi hem de Roma Dönemi’nden kalma bir grup aynanın, şehrimizin arkeoloji müzesi olan Konuralp Müzesi’nde hali hazırda sergilenmekte olması.

Hem de bu aynalar Aynalı Köyü’ndeki mozaikli alanda bulunmuş olması sebebiyle “Aynalı Köyünden Aynalar” desek çok ta yanlı bir ifade olmayacaktır.

Günümüzde aynalar genellikle günlük hayatımızda giyinme, makyaj yapma, saç tarama gibi kişisel bakım işlemlerinde kullanılmakla birlikte ayrıca evlerde veya işyerlerinde dekoratif amaçlıda kullanılmaktadır.  Bilim ve teknolojide de teleskoplar, laserler ve mikroskoplar gibi araçların yapımında ve yansıma özelliği nedeniyle de endüstriyel otomasyon sistemlerinde, güvenlik sistemlerinde ve diğer teknolojik cihazlarda da kullanılırlar.

Çağlar boyunca aynanın, avcılıkta, deneylerde, denizcilikte, dinde, dokumada, edebiyatta, falcılıkta, inançta, hat sanatında, jeolojide, kozmetikte, matbaada, mezar taşlarında, mimarlıkta, mitolojide, nevruzda, ormancılıkta, sanatta, sporda, sualtında, şamanızmde, tasavvufta, tiyatroda, gölge oynunda…ve daha sayamadığım nice alanlarda hep yeri ve görevi olmuştur.

Mutlak, insanoğlunun ilk bildiği aynalar, durgun sulardır. Daha sonraları doğada bulunan doğal camlardan olan obsidiyenin yansıtıcı özelliğini keşfetmiş olmalılar ki Çatalhöyük’ün VIB ve IV tabakalarındaki kutsal alan olarak nitelendirilen mekânlardaki kadın mezarlarında yapılan kazı çalışmalarında MÖ 6000 yılına tarihlenen obsiyen ayna bulunmuştur.

Zamanla maden levhaların yüzeylerini cilalayarak madeni aynalar yapmaya başlayan insanoğlu artık ayna yapımında üç parçadan oluşan bir tip geliştirdiğini MÖ 3. binde Mısır’da bulunmuş “Saplı Ayna” göstermektedir.. Anadolu’dan örnek verecek olursak yine MÖ 3. binin son çeyreğine tarihlenen Alacahöyük kral mezarlarında bulunan tava biçimde su aynaları ile karşılaşırız. MÖ 2.ve 1. binlerde ise Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde çeşitli ayna betimli yüzük taşları çeşitli kazılar sonucunda bulunmuştur. Anadolu’nun kadim medeniyetlerinden olan Hititlerde ise ayna, kadının simgesi olarak birçok kaya kabartmasında yerini almıştır. Kah bir kadının elinde kah hizmetçisinin elinde.. Yunan ve Roma aynalarında ise sapında, ayna kapağında veya ayna diskinin arka kısmında kabartma ve ya kazıma tekniği ile yapılmış çeşitli bezemeler görülmektedir.  Volütlü aynalar… Sap kısmı sütun şeklinde dizayn edilmiş olanlar.. Çok eskilere dayanan ayna süsleme geleneği Selçuklularda ve akabinde Osmanlılarda da devam etmiştir.

Günümüzde kullanımı daha maddesel alana yönelik olan aynalara, geçmişte çok fazla anlam yüklenmiştir. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yapılan arkeolojik kazılar, aynanın bazı medeniyetlerde bir süs eşyası, bazılarında ise yeniden dünyaya gelebilmek için kullanılacak bir nesne olarak mezarlarda ölünün yanına bırakıldığını göstermektedir. Kendisine verilen bu anlamlar nedeniyle de ayna; tarih, kültür, mitler ve edebiyat için zengin bir kaynak olmuştur. Tarih boyunca medeniyetler arasında gerçekleşen kültür alışverişlerinin sonucunda farklı medeniyetlerin çoğunda var olduğu bilinmektedir.

Şimdi gelelim bizim Aynalı Köyü’ndeki aynalara…

O kadar anlattım size aynanın tarihçesini, tarih boyunca verilen anlamlarını..

Alın çocuklarınızı, torunlarınızı eşlerinizi

Gidin görün efendim..

Konuarlp Müzesi, Şehit Kemal Işıldak, Cumhuriyet Cd. No:50

81620 Düzce Merkez/Düzce