Hazır gıda üreticilerinin gittikçe artan miktarda kullandıkları mısır kaynaklı fruktoz, insan sağlığı için önemli bir tehdit haline gelmiştir. Fruktoz, meyve şekeri olarak bilinmekle birlikte, diyetteki en önemli kaynağı fruktozdan zengin mısır şurubu kullanılarak üretilen hazır gıdalardır. Fruktoz, temel olarak karaciğerde metabolize edilir ve glukoz ile aynı enerji yüküne sahiptir. Ancak glukoz gibi doyma ve tokluk hissi oluşturmaz. Bu nedenle yüksek fruktoz içeren hazır yiyecek ve içecekler doyma hissi oluşturmadıkları için daha çok tüketilirler. Son dönemde yapılan çalışmalar gıdalarla alınan fruktoz miktarı ile kalp-damar hastalıkları, tip 2 diyabet, hipertansiyon ve şişmanlık gibi metabolik hastalıklarla arasında anlamlı bir ilişki bulunduğunu göstermiştir. Halihazırda, erişkinlerin yarısından fazlasını etkileyen metabolik hastalıkların çocuklarda görülme oranı da artmaktadır. Aynı zamanda bu tür gıdalar daha çok çocuklar tarafından tüketilmektedir. Bu nedenle, metabolik hastalıkların tüm yaşlarda görülme sıklığını azaltmak için, hazır gıda ve içeceklerin fruktoz miktarı da göz önüne alınmalıdır.

Şekerle tatlandırılmış içeceklerle vücut ağırlığı arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmaların çoğunda şeker içeren içeceklerin tüketimi ile vücut ağırlığı arasında pozitif bir ilişki bulunduğu saptanırken, bazılarında bu ilişkinin olmadığı tespit edilmiştir. Yapılan bir diğer çalışmada da katılımcıların fruktozla beslendikleri günü takip eden gün içerisinde daha fazla iştahlı oldukları belirlenmiştir. Uzun süre fruktoz alımı leptin direncini uyarabilmektedir. Bu durum da besin alımında artışa ve visseral obezitenin gelişimine neden olabilmektedir. Son yapılan bir meta analiz çalışmada yetişkinlerde ≤100 g/gün dozunda alınan fruktozun vücut ağırlığı üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı saptanmıştır.

Fruktozun bazı hastalıklarla ilişkisi üzerinde son dönemde oldukça fazla durulsa da tüm fruktoz kaynaklarının aynı etkiye sahip olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Doğal meyveler fruktozun etkilerinin aksine antioksidan, askorbik asit, polifenoller, potasyum ve posadan zengin olup bazı hastalıklardan koruyucu etki gösterebilmektedirler. Fruktoz ve sağlık ilişkisini inceleyen insan çalışmalarının sınırlı oluşu ve çalışmalarda araştırılan fruktoz miktarlarının çoğunlukla çok yüksek miktarlarda olması, fruktozun insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında yorum yapmayı güçleştirmektedir. Fruktoz düşük miktarlarda ve doğal kaynaklardan alındığında olumsuz sağlık etkileri oluşturmayabilir ancak eklenmiş fruktozun oluşturabileceği olası olumsuz etkiler dolayısıyla yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren besinlerin mümkün olduğunca az tüketilmesinde fayda vardır. Son öneriler göz önünde bulundurularak eklenmiş şekerden gelen enerjinin günlük diyetle alınan enerjinin en fazla %10’unu karşılamasına dikkat edilmeli hatta bu oranının %5’in altına çekilmesinde yarar vardır. Fruktozun literatürde bahsedilen olumsuz etkilerinin daha çok eklenmiş fruktozdan kaynaklandığı göz önünde bulundurularak bireylerin de etiket okuma alışkanlığı kazanması teşvik edilmelidir. Ancak bazı besinlerin etiketlerinde fruktoz miktarının net olarak verilmemesi bireylerin aldığı net fruktoz miktarını belirlemeyi güçleştirmektedir. Fruktoz alımı ve insan sağlığı üzerine etkileri ile ilgili daha spesifik önerilerin verilebilmesi için daha geniş kapsamlı çalışmaların yapılmasında fayda vardır.

Kaynakça:

KORKMAZ, A. (2008). Fruktoz; Kronik hastalıklar için gizli bir tehdit. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7(4), 343-346.

Arslan, S., & ŞANLIER, N. (2016). Fruktoz ve sağlık. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(3), 150-158.